Het mooie van platina is dat het een grondstof pur sang is, in tegenstelling tot goud en (in mindere mate) zilver. Alles wat men uit de grond haalt (of recyclet), wordt voor het grootste deel gelijk in de industrie gebruikt. De platinaprijs beweegt daarom bijna manisch-depressief: perioden van tekorten en snel stijgende prijzen worden opgevolgd door perioden van overproductie en uitpuilende voorraden.

Maar in welke industrieën wordt platina precies gebruikt? Voor platina is uitgerekend de autobranche de belangrijkste afnemer, verreweg de belangrijkste zelfs. En zo komt Volkswagen (FRA:VOW) in beeld.

Het is belangrijk om daarbij te herinneren dat dieselauto's in Europa net zo gebruikelijk zijn als kangoeroes in Australië. Dit in tegenstelling tot de VS, waar dieselauto's veel minder gebruikelijk zijn. Dit komt grotendeels door wet- en regelgeving. Deze was in Europa historisch gezien gunstiger voor diesel en in de VS juist voor benzine. Eén en ander heeft ook te maken met het feit dat in de VS smog een groter probleem was dan in de meeste Europese landen, die gevrijwaard zijn gebleven van grote smogproblemen.

Een auto zou zonder katalysator giftige stoffen uitstoten. Een katalysator neutraliseert deze stoffen door een chemische reactie te ontketenen met edelmetalen als palladium en platina. Deze stoffen worden dan omgezet naar o.a. waterdamp. In katalysatoren voor dieselauto's wordt met name platina gebruikt; voor benzine-auto's met name palladium.

Dat betekent dus ook dat hoe strenger de wetgeving rond uitstoot is, hoe meer edelmetaal er in een auto gebruikt moet worden.

Nu is platina erg kostbaar. Dus de oplossing voor Volkswagen was simpel. In plaats van een duurdere katalysator met meer platina in te bouwen, bouwde men gewoon software die een uitstoottest kon manipuleren. In plaats van meer stoffen te neutraliseren, kan je namelijk ook gewoon tijdelijk minder ongewenste stoffen uitstoten door simpelweg de capaciteit van de motor te beperken. Deze oplossing was simpel en doeltreffend. Totdat je de tegen de lamp loopt ...

Momenteel bevatten dieselauto's ongeveer 5,3 gram platina. In 2013 werden er in Europa 11,8 miljoen auto's verkocht, waarvan 53% dieselauto's waren. Hiermee komen we uit op 62,7 ton platina per jaar dat in de vorm van op diesel rijdende personenwagens wordt verkocht, op een totale jaarlijkse afzet van ongeveer 220 ton platina (bron: World Platinum Investment Council).

Laten we twee scenario's bekijken om te zien wat er met de vraag gebeurt:

• Er worden 10% minder dieselauto's verkocht vanwege de Volkswagen-fraude
  Een vraagdaling van 6,3 ton is het gevolg. Om dit cijfer in perspectief te plaatsen: in 2014 werd er 22 ton meer gebruikt in de industrie dan dat er gewonnen werd (en dus ten koste gaat van de bovengrondse voorraden).
• Er wordt 1 gram meer platina verwerkt in katalysatoren naar aanleiding van de Volkswagen-fraude
  Een vraagstijging van 12 ton per jaar is het gevolg. 
• Er worden 8,5 miljoen Volkswagen-auto's teruggeroepen om nieuwe katalysatoren in te bouwen
  Een potentiële eenmalige vraagstijging van 40 ton, met eveneens potentieel meer recycling in de jaren daaropvolgend dan anders het geval zou zijn.

De huidige bovengrondse voorraad wordt geschat op ongeveer 75 ton, en op deze voorraad is de afgelopen jaren ingeteerd (want: meer gekocht dan uit de grond gehaald). Deze aankopen worden overigens direct verbruikt; het is de afgelopen jaren niet voorgekomen dat een grote producent die hogere platinaprijzen anticipeert zelf begon op te potten.

Het moge duidelijk zijn dat als Volkswagen 8,5 miljoen dieselauto's terugroept en de katalysators ervan vervangt, dit strekkende gevolgen heeft voor de platinaprijs. De platinaprijs kan dan flink stijgen.

Maar er is één enorme valkuil. Het Volkswagen-schandaal heeft de potentie om zoveel schade aan te richten aan het imago van dieselauto's (ook in de ogen van overheden die historisch gezien diesel hebben bevoordeeld), direct of indirect kan leiden tot een lagere verkoop van dieselauto's.

Een groot probleem: want de meeste vraag naar platina komt dus juist uit die dieselautoindustrie in Europa. En in Frankrijk is het aandeel dieselauto's al gereduceerd na een koerswijziging van de Franse overheid.

Blijft de verkoop van dieselauto's echter onveranderd, omdat het Volkswagen-schandaal slechts een tijdelijke tegenslag was en alle commotie al snel overwaait, dan is platina kopen erg interessant.

En dan kan de dieselgate voor platinabeleggers nog wel eens erg gunstig uitvallen.