"De pogingen van de ‘gewone burger’ om te sparen en reserves op te bouwen voor minder voorspoedige tijden, worden gedwarsboomd door kredietexpansie en de inflatoire stijging van de geldhoeveelheid.” (Hoofdstuk 35)

Sparen loont amper meer. Banken verlagen spaarrentes stap voor stap richting nul. De enige reden dat rentes zo laag zijn, in tegenstelling tot wat sommige economen zeggen, is het beleid van centrale banken. Doordat centrale banken commerciële banken overspoelen met bankreserves, die zij uit het niets creëren, staat de rente op het laagste punt ooit. Wie is de grote verliezer? De ‘gewone burger’, zoals Mises de middenklasse noemt.

"De financiële geschiedenis van de afgelopen eeuw vertoont een gestage toename in de omvang van de publieke schuld. Niemand gelooft dat overheden voor eeuwig de last van deze rentebetalingen zullen dragen. Het is duidelijk dat al deze schulden vroeger of later op een of andere manier geliquideerd zullen worden, maar zeker niet door de betaling van de rente en de hoofdsom conform de contractvoorwaarden." (Hoofdstuk 12)

Nog nooit ging de Westerse wereld in zijn geheel zo hevig onder schulden gebukt. Zeker sinds 2008, toen wereldwijd overheden banken begonnen te ‘redden’, is de publieke schuldenlast door het dak gegaan. Het idee dat we uit deze schuld kunnen ‘groeien’, is absurd. Juist omdat de schulden zo hoog zijn, stagneert de economische groei.

Een eindafrekening van deze schuldenlast is onontkoombaar. Er zijn twee uitwegen: een periode van hoge inflatie, waarbij pensioenen en spaartegoeden worden verwaterd, of een (gedeeltelijk) faillissement van overheden, waarbij obligatiehouders nog maar luttele centen op de euro zullen ontvangen. Hoe dan ook zullen deze schulden verdwijnen, zoals Mises stelt, maar dat zal zeker niet gebeuren door overheden die deze leningen terugbetalen.

"Niets schaadde het aanzien van het liberalisme meer dan de bijna regelmatige terugkeer van koortsachtige hausses en dramatische ineenstortingen van bullmarkten, gevolgd door slepende depressies. De publieke opinie is ervan overtuigd geraakt dat dit soort gebeurtenissen onvermijdelijk zijn in een vrijemarkteconomie. Men begreep niet dat datgene waarover men klaagde, de noodzakelijke gevolgen waren van beleid dat gericht is op het verlagen van de rente door middel van kredietexpansie. Men bleef hardnekkig aan dit beleid vasthouden en probeerde tevergeefs de ongewenste gevolgen met steeds meer overheidsinmenging te bestrijden." (Hoofdstuk 17)

Ludwig von Mises toonde al in de vorige eeuw aan dat het fenomeen van hoogtij gevolgd door recessie, de economische ‘golfbeweging’, een monetaire oorzaak kent. Doordat centrale banken de rente verlagen en een expansie van bankkrediet (proberen te) ontketenen, wordt er een aaneenschakeling van gebeurtenissen in gang gezet die maar op één manier kan eindigen: in een pijnlijke recessie.

En wat is de oplossing volgens deze zelfde centrale banken?

Nog meer renteverlagingen en nog meer kredietexpansie.

Centrale banken zijn als een soort pyromanische brandweermannen, die de brand die zij zelf aansteken, proberen te blussen door extra olie op het vuur te gooien. Het idee dat centrale bankiers onze redders in nood zijn wanneer een recessie toeslaat, is een van de meest schadelijke ideeën die volkomen gangbaar zijn in onze samenleving.

Een probleem dat veroorzaakt werd door te veel schuld en te veel krediet, trachten we nu op te lossen met meer schuld en meer krediet? Dat is alsof we een drugsverslaving proberen te verhelpen door extra heroïne toe te dienen.

"Wat overheden internationale monetaire samenwerking noemen, is harmonieus handelen omwille van kredietexpansie." (Hoofdstuk 17)

Valuta-oorlogen, noemen we ze in de volksmond. Een week geleden kwamen alle hoge heren bijeen in Sendai, Japan. Er vond een G7-top plaats. En dat terwijl onder het oppervlak een conflict dreigde op te borrelen tussen de Verenigde Staten en Japan.

Japan ondervindt namelijk al enige maanden de gevolgen van een sterker wordende yen. Nou was een correctie in de USDJPY een kwestie van tijd. De Japanse yen verloor namelijk voor lange tijd terrein ten opzichte van de dollar. Nu de yen stijgt, willen de Japanse oer-Keynesianen ingrijpen en de yen opnieuw devalueren.

De Verenigde Staten is daar uiteraard niet blij mee. Die zegt dat de correctie momenteel ‘ordelijk’ verloopt, en daarom geen interventie behoeft. En dus proberen de Amerikanen de Japanners te dwingen om, voor nu, niet in te grijpen.

Harmonieus handelen, dus, omwille van de wereldwijde kredietexpansie en geldontwaarding. Enkel en alleen als dit proces van los monetair beleid met elkaar wordt afgestemd, kunnen alle centrale banken tegelijkertijd hun munt ontwaarden zonder grote (directe) gevolgen in valuta- en kapitaalmarkten.

"Het interventionisme schept economisch nationalisme, en economisch nationalisme schept agressie. Wanneer mensen en goederen verhinderd worden om grenzen over te steken, waarom zou het leger dan niet de weg voor hen vrijmaken?" (Hoofdstuk 34)

Deze vaststelling van Ludwig von Mises zou zorgen moeten baren. Wanneer economieën stagneren, grijpen overheden steevast naar meer protectionisme. Hogere importheffingen, meer importbeperkingen, devaluatie van de munt, en de grenzen dicht. Maar waar deze maatregelen tot leiden, is louter conflict.

De sancties die zijn opgelegd aan Rusland zijn een goed voorbeeld. Het feit dat verkeer van goederen, diensten en personen beperkt wordt, schept conflict. En als op een bepaald moment een land niet aan bepaalde middelen kan komen omdat het onmogelijk wordt gemaakt door handelssancties, rest er voor een kat in het nauw slechts één alternatief: met behulp van gewapende troepen de landsgrenzen verleggen.

Laten we hopen dat in naam van de vrede de Russische sancties gauw worden opgeheven. Met dichte grenzen en toenemend protectionisme, is er een grotere kans op oorlog in de nabije toekomst dan met open grenzen.

En als het misgaat, is Mises opnieuw een profeet. Tot, als hij nog zou leven, waarschijnlijk zijn eigen grote spijt.

Er zijn nog een aantal exemplaren van de eerste Nederlandse editie van Het menselijk handelen verkrijgbaar. Bestel een exemplaar van dit meesterwerk van Ludwig von Mises zolang het nog kan op www.hetmenselijkhandelen.nl.