Lukt de toezichttheorie achter financiële zeepbel uit?
20 november 2015
Het is interessant dat regelgeving zoals die van de Basel-akkoorden bedoeld zijn om de risico's van een bankcrisis te beperken, terwijl ze deze louter verplaatst. Hoe kan het dat de toezichthouder risico's in de hand werkt in plaats van ze te verkleinen?
Hoe we normaal solvabiliteit berekenen
In feite is het eigen vermogen (EV) van een bank, of uw eigen EV, simpelweg het verschil tussen de waarde van uw bezittingen (de activa) min uw uitstaande schulden (de passiva).
Voorbeeld:
- Als u €100.000 aan bezittingen heeft, en €80.000 aan schulden, dan is uw eigen vermogen €20.000. Dat betekent dat uw solvabiliteit (het percentage van uw EV ten opzichte van uw bezittingen) 20% bedraagt.
Maar dit is niet hoe de solvabiliteit van een bank wordt berekend.
Toezichthouders hebben namelijk iets bedacht wat 'risk weighted assets' worden genoemd.
Hoe de solvabiliteit van banken wordt berekend
Wat bedoelen zij met 'risk weighted assets', of risicogewogen activa?
Wat de toezichthouder eigenlijk zegt is het volgende: wij kunnen beter dan banken beoordelen welke activa 'risicoloos' zijn, en welke 'risicovol' zijn. En omdat dat en niets anders de waarheid is, hoeven banken deze risicoloze bezittingen niet mee te tellen in het berekenen van de solvabiliteit.
Voorbeeld:
- Bank X heeft €100 miljoen aan bezittingen, €90 miljoen aan schulden en zodoende €10 miljoen aan eigen vermogen (EV). De solvabiliteit volgens onze gebruikelijke berekening is 10%.
- Maar, zegt de toezichthouder, van de €100 mln aan bezittingen die bank X heeft, is de helft belegd in Griekse staatsobligaties. Omdat wij zeggen dat die risicoloos zijn, hoeft bank X deze niet mee te tellen.
- Bank X heeft €50 miljoen aan 'niet-risicoloze' activa, en €10 mln aan EV. Daarom, zo zegt de toezichthouder, is de solvabiliteit van bank X niet 10%, maar 20%!
Aan dit verhaal is niks verzonnen of overdreven. Dit is precies hoe het in de praktijk werkt.
Naast risicovolle activa (die voor 100% meegeteld moeten worden) en 'risicoloze' activa (die helemaal niet meegeteld hoeven te worden, bestaan er ook activa die ergens midden op het continuüm vallen (ergens tussen de nul en honderd procent).
De fout van bankwetgeving zoals Basel II en Basel III, is daarom precies dat toezichthouders voor banken beslissen welke activa veilig zijn en welke onveilig. Dit zorgt voor een concentratie van risico die we niet eerder op deze schaal in het bankwezen hebben gezien. Als de toezichthouder niet onfeilbaar blijkt (en ook deze bestaat uit mensen, niet uit alwetende goden), dan zitten we met een enorm probleem. In feite hebben zij het bankwezen hervormd; bankiers volgen in wezen slechts instructies van een gecentraliseerd orgaan dat bepaalt wat goed of slecht is.
Wat ik zeg is overigens geen nieuws. Binnen het IMF is er bijvoorbeeld veel debat over welke activa niet meegeteld hoeven te worden en tot wat voor risico's dit soort gecentraliseerde regelzucht kan leiden.
