De Fed verhoogde de rente in 2018 vier keer. Nadat de markt de eerste renteverhogingen gedoogde, werd de bank overmoedig. Die gaf aan het belangrijkste rentetarief in de wereld in 2019 nog eens drie keer op te krikken en ook in 2020 ermee door te gaan. Dát vond de markt te ver gaan. Het gevolg: een forse daling van de aandelenkoersen.

Door die daling wist de Fed niet hoe snel aan te kondigen dat de bank de monetaire koers wijzigt. Ging de discussie nog maar enkele maanden geleden over de vraag of de bank de rente dit jaar 3 of 4 keer zou verhogen, de Fed maakte er in november en december een ‘1 of 0 keer’ discussie van. 

Dalende aandelenkoersen dreigen de economische groei te verstoren. Enerzijds via het negatieve effect ophet vertrouwen en anderzijds via het gevaal op financiële instabiliteit.

De draai van de Fed in de laatste twee maanden van vorig jaar, nam veel maar niet alle onrust en onzekerheid op de markten weg. En dus maakte de bank de draai gisterenavond volledig af.

De bottom line van de vergadering van deze week is in mijn ogen dat de Fed overgegaan is van een modus die het beste te omschrijven is met ‘renteverhogingen tenzij’ naar ‘renteverhogingen mits’. Waar de bank tot voor kort overtuigd moest worden om te stoppen met rente te verhogen, moet die nu behoorlijk overtuigd zijn wil ze het belangrijkste rentetarief van het land en de wereld opkrikken. Dat lijkt linguïstische muggenzifterij te zijn, maar is in feite iets zeer groots en belangrijk. Het is alsof de bewijslast in ons rechtssysteem omgedraaid zou worden, dat je pas onschuldig bent als je aan de autoriteiten aantoont dat je niet schuldig bent!

Sterker nog: renteverlágingen in de VS dit jaar zijn niet uitgesloten. Voorzitter Jerome Powell gaf aan dat een “verandering van rente ook een verlaging kan inhouden” omdat het beleid van de bank niet op automatische piloot is maar is afhankelijk van de economische ontwikkelingen.

Wanneer zou de Fed alsnog de vorig jaar uitgezette rentekoers voor 2019, namelijk verdere renteverhogingen, hervatten? Nou, in ieder geval níet als de inflatie weer gaat klimmen. Powell zei namelijk dat een stijging van de inflatie “een groot deel van de noodzaak voor renteverhogingen” zou zijn, om toe te voegen dat “het niet het enige zou zijn maar wel een groot deel.”

Als je die opmerkingen nog eens leest en goed op je laat inwerken, dat zegt hij feitelijk dat als de inflatie in de VS zou gaan oplopen, dan niet voldoende reden hoeft te zijn voor de Fed de rente te verhogen. Als de economische vooruitzichten zouden verslechteren, dan zou de bank de rente minstens ongewijzigd houden. En als de financial conditions verslechteren, lees aandelenkoersen weer een vrije val maken en de rentes stijgen, dan is een renteverlaging zeker mogelijk.

In zo’n situatie zijn niet alleen renteverlagingen te verwachten, ook het tempo van de afbouw van de balans van de bank kan vertragen of zelfs het afbouw zelf gestopt worden. Dat is hoe ik Powells uitspraak dat “we (de Fed. opm. E.M.) alle instrumenten zullen gebruiken, inclusief het tempo van de normalisatie van de balans” mochten de omstandigheden erom vragen.

Er is ook een historisch feitje dat in mijn ogen de kans op een hervatting van de cyclus van renteverhogingen zeer klein maakt. In het verleden hervatte de bank zo’n cyclus namelijk bijna nooit nadat die een pauze inlaste. Eén keer gebeurde dat wel, medio jaren negentig. Maar toen groeide de economie almaar sneller en steeg de arbeidsproductiviteit. Anno 2019 vertraagt de groei en is de toename van de productiviteit is belabberd te noemen.

 “Gezond verstand risk management pleit voor voorzichtigheid, we moeten wachten totdat het beeld duidelijker wordt”, zei Powell. Dat is in mijn ogen het beste te vertalen als dat de Fed de rente dit jaar alleen zal verhogen als én de economische vooruitzichten verbeteren én de inflatie weer gaat stijgen én de financial conditions niet verslechteren.

De bank verkeert nu definitief is een kat-uit-de-boom-kijken modus. In combinatie met het veelvuldig gebruikte woord ‘geduld’ in de zin dat de Fed geduld moet hebben met verdere rentestappen, kan dat kijken een langdurige affaire worden. Dat de zin dat de noodzaak voor verdere renteverhogingen uit de verklaring van het comité is geschrapt, is veel meer dan een cosmetische verandering. Als Powell zegt dat “de noodzaak de rente verder te verhogen, is afgenomen” dan drukt hij zich nog eufemistisch uit vind ik. Wat hij feitelijk tussen neus en lippen door zegt is dat de kans heel groot is dat deze periode van renteverhogingen ten einde is gekomen.