Reactie op DNB, Angstige particulieren hoeven geen goud te kopen
10 maart 2017
"Ik weet het, mijn reactie is rijkelijk laat.'' Vorig jaar publiceerde het Financieel Dagblad (FD) een interview met Aerdt Houben, divisiedirecteur Financiële Markten bij De Nederlandsche Bank, met als onderwerp dat glimmende edelmetaal wat ons zo interesseert: goud. Uiteraard is er genoeg ophef geweest over DNB en haar goudpositie. Zo repatrieerde DNB in 2014 in het uiterste geheim ruim 4 miljard euro aan goud. Wat zei Aerdt Houben van DNB over beleggen in goud en wat kunnen we daarvan zeggen?
“Wij houden het goud voor u, want dat is efficiënter”
De eerste vraag windt er geen doekjes om. “Veel particulieren kopen zelf goud”, zo begint het interview. “Om zich te beschermen tegen een armageddon. Een verstandige keuze?”
Het antwoord van Houben: “Tegen die mensen zou ik willen zeggen: jullie hoeven dat niet te doen, DNB doet dat voor jullie. Heb vertrouwen in ons. Het is veel efficiënter als één organisatie het voor iedereen doet.”
Dit is voorbij het punt. Goud kopen doe je juist om je te beschermen tegen het falen van een centrale bank. Een centrale bank hangt af van de acceptatie van haar passiva. Wanneer niemand de passiva van de centrale bank accepteert, is ze machteloos. Goud of geen goud. Goud kopen als particulier betekent dat je zelf centrale bank speelt, waardoor je je beschermt tegen eventueel wanbeleid van de centrale bank.
Is dat nodig?
Deze vraag beantwoorden met een volmondig “nee”, zoals Houben doet, getuigt van arrogante overmoed. De geschiedenis stikt van centrale banken die volledig de mist in gaan. De voor mij recentste en relevantste is misschien wel de centrale bank van IJsland, waarover mijn collega´s Philipp Bagus en David Howden een boek schreven (met als titel “Deep Freeze: Iceland´s Economic Collapse”).
De ondergang van de IJslandse centrale bank was te danken aan een combinatie van looptijd- en valutaverschillen op de balans van de centrale bank. De passiva waren grotendeels kortlopend en niet gedenomineerd in kronen, maar in dollars, euro en yen.Ligt het goud er wel?
De FD-journalisten nemen vervolgens geen blad voor de mond en voegen daar maar gelijk aan toe dat mensen zich zorgen maken of het goud er ook werkelijk ligt. De reactie is veelzeggend:
- Vertrouw ons
- Een audit “kost honderdduizenden euro´s”
Houben voegt daarbij nog toe dat het “zonde [is] om belasting te heffen voor een lijst met nummers”.
Dit is uiteraard een stropopredenering.
Ten eerste worden de operationele kosten van DNB niet direct gefinancierd met belastinggeld, maar met de inkomsten uit de activa die op de DNB-balans staan.
Ten tweede is het nog maar de vraag of een audit honderdduizenden euro’s kost. Dat ligt er maar net aan hoe groot de steekproef is en hoe lang de controle zal duren. Ik raad DNB vooral aan om eens te praten met onze auditor.Goud is onze buffer en we hebben meer dan genoeg
Het interview wordt pas echt interessant wanneer de huidige DNB-balans aan bod komt. De ECB koopt bedrijfs- en staatsobligaties in grote getalen op, waardoor DNB steeds verder blootgesteld is aan verliezen, bijvoorbeeld wanneer rentes stijgen of tegenpartijen failliet gaan. “Moet onze voorraad goud daar niet op worden afgestemd?”, is de vraag.
De DNB heeft een voorziening getroffen, zegt Houben. Bovendien neemt de waarde van de goudvoorraad toe, want “dat gebeurt vanzelf in tijden van toenemende risico´s”. Houben noemt het het “zichzelf versterkende mechanisme” van goud.Snelle rekensom
Laten we een snelle rekensom doen. Het probleem is duidelijk: DNB heeft enorme hoeveelheden staats- en bedrijfsobligaties op de balans staan. Wanneer rentes stijgen of schulden niet worden betaald (tegenpartijrisico), dan wordt DNB insolvabel (dat betekent niets minder dan een negatief eigen vermogen).
Máár, zo zei Houben, DNB heeft hier uiteraard al rekening mee gehouden: een 500 miljoen extra buffer en het zichzelf versterkende mechanisme van goud.
DNB heeft momenteel meer dan €210 miljard euro aan activa op de balans geparkeerd.
Wanneer een 10-jaarse obligatie met een 1% couponrente geconfronteerd wordt met een stijging van de rente naar 3%, is de obligatie 17% minder waard. 17% van 210 miljard is bijna 40 miljard euro. Daar gaat een 500 miljoen buffer niet bij helpen. En ook geen miljardenbuffer.
Maar we hebben nog de goudvoorraden. 612 ton om precies te zijn. Deze 612 ton heeft momenteel een marktwaarde van ongeveer €22 miljard euro.
Dat betekent dat de goudprijs moet verdriedubbelen om een dergelijk verlies goed te maken.
Dit scenario is buitengewoon realistisch en zeker niet ondenkbaar. Een stijging van 200 basispunten op een tienjarige staatsobligatie is peanuts als we de geschiedenisboeken erbij pakken. Met een extremere stijging raakt DNB helemaal insolvabel en daar gaat geen miljardenbuffer of goudvoorraad van 612 ton voldoende voor zijn om ons te redden. Nee, niet met een balanstotaal van meer dan €200 miljard, of €30.000 euro per werkende Nederlander. Zelfs met een bescheiden rentestijging raakt DNB al in zware problemen.
Ironisch genoeg zei Houben eerder in het interview het volgende: “Wanneer je weinig eigen vermogen en reserves hebt, moet je bij het minste of geringste je hand ophouden bij de minister.” Solvabel zijn als centrale bank is voor Houben een voorwaarde om onafhankelijk te kunnen opereren. Maar het feit dat de huidige reserves en het huidige eigen vermogen verbleken bij de riskante activazijde van de DNB-balans, zou DNB moeten verontrusten. Blijkbaar heeft Houben of niet door dat er €210 miljard euro op de balans staat geparkeerd, of hij heeft een buitengewoon goed gevoel voor humor.Schuld wegstrepen?
De oplossing kan simpel zijn: de overheid vervangt de obligaties op de balans van DNB met één enorme staatsobligatie met een nul couponrente. Van een oplossing spreken is waarschijnlijk te veel van het goede.
Sterker nog, dit gebeurde in Guatemala. De centrale bank in Guatemala heeft een enorme obligatie op de balans, die toevalligerwijs van de overheid is en exact 0 procent rente betaalt. Een spookschuld.
Wat is het gevolg? De centrale bank in Guatemala loopt nu ieder jaar verliezen, die in de toekomst gedragen zullen moeten worden door de belastingbetaler. Enerzijds betaalt de centrale bank immers rente over de passiva, maar anderzijds verdient het niets aan de activakant.
Het simpelweg wegstrepen van overheidsschuld werkt iets anders en is extremer. Het direct wegstrepen van schuld (immers, de schuld is van de overheid en in bezit van de centrale bank) is van een iets andere aard: door de schuld in één keer weg te strepen, moet de centrale bank het verlies ook in één keer nemen. Het eigen vermogen wordt direct, naar gelang de totale waarde van de obligaties, aangetast. Geen goed vooruitzicht wanneer je een centrale bank solvabel probeert te houden.Verkoop van goud in de jaren ´90
De verkoop van goud in de jaren ´90 is daarom kwalijk. In de jaren ’90, in aanloop naar de euro, verkocht DNB een groot deel van de goudreserves. Slechts een derde bleef over (de huidige 612 ton goud). Dat is één.
Punt twee is dat, zoals centrale banken wel vaker doen, de jaren ´90 de slechtst denkbare jaren waren om goud te verkopen. De goudprijs was ontzettend laag.
Is het daarom nog steeds een goed idee geweest dat DNB haar goudreserves kocht? Dat valt nog maar te bezien. Hoe dan ook, het idee dat DNB namens ons in goud belegt, waardoor u als particulier belegger dat niet hoeft te doen, is verkeerd.
U moet wel degelijk zelf in goud beleggen. En u moet dat zelf doen en niet overlaten aan een centrale bank, juist om u te beschermen tegen de nukken en grillen van een centrale bank.
Omslagfoto: © de Nederlandse Bank.
