Het probleem is dat veel mensen geen flauw benul hebben waarom bedrijven geld investeren in project A in plaats van project B. Om te snappen hoe de kunstmatig lage rentes de economie zullen vernietigen, moeten we eerst snappen hoe en waarom het bedrijfswezen investeringen doet.

Aan iedere investeringsbeslissing ligt een financiële waardering ten grondslag. Iedere financiële waardering kent twee componenten:

• (Toekomstige) geldstromen
• Een discontovoet, i.e., rente

(Toekomstige) geldstromen

Een bedrijf, ondernemer of investeerder probeert in te schatten welke toekomstige geldstromen een investering netto oplevert.

Neem een food truck. Een food truck kent wat initiële investeringen: de kar, een geimproviseerde keuken, wat materiaal en etenswaren. Deze kosten vertegenwoordigen negatieve geldstromen. De initiatiefnemer moet flappen uit zijn portemonnee trekken om deze kosten te dekken.

Maar al gauw kan de food truck inkomsten genereren. Deze inkomsten uit de verkoop van, laten we zeggen, hamburgers vertegenwoordigen positieve geldstromen. Dit geld gaat zo de kassa in.

Als we zowel de negatieve geldstromen als de positieve geldstromen tegenover elkaar zetten, zullen we zien dat iemand die investeert in een food truck in het eerste jaar wellicht nog een negatieve geldstroom verwacht, maar al gauw positieve geldstromen anticipeert. De productieperiode van hamburgers is kort; de initiële investering is gering. Er kan gauw geld verdiend worden.

De rente

Niettemin is €1000 over twee jaar ontvangen niet hetzelfde als €1000 nu. “Tijd is geld,” luidt het cliché, en rente is de prijs van tijd. In andere woorden, we willen weten hoeveel die €1000 die we verdienen in jaar 1, jaar 2, jaar 3, jaar 4 en jaar 5 vandaag waard zijn. En daarom gebruiken we een rente om de actuele waarde – de waarde vandaag - van die toekomstige geldstromen te berekenen. We gebruiken de rente, of een discontovoet, om toekomstige geldstromen terug te leiden naar hun waarde in het heden.

In andere woorden, de rente bepaalt hoeveel toekomstige geldstromen nu waard zijn. Lage rentes? Toekomstige geldstromen zijn meer waard. Hoge rentes? Toekomstige geldstromen zijn minder waard.

Het probleem

Investeerders, bedrijven en ondernemers investeren in die productieprojecten die zij het winstgevendst achten. Nu is het alleen zo dat projecten met een lange productieperiode en een grote kapitaalinvestering winstgevender zijn met een lage rente: de actuele waarde van de toekomstige geldstromen die deze investering belooft is namelijk hoger.

De actuele waarde van de toekomstige geldstromen van ons food truck-voorbeeld zal ietwat verbeteren met een lagere rente.

Maar andere investeringen zijn ingewikkelder dan een investering in een food truck. In werkelijkheid bestaan er miljoenen mogelijkheden, ieder met een eigen tijdsduur (periode voordat er flappen binnenkomen) en vereisten qua initiële en toekomstige kapitaalinvesteringen.

En hoe langer de looptijd van een investering, en des te kapitaalintensiever een investering is, des te extremer het effect van een verandering in de rentestand op de actuele waarde van de toekomstige geldstromen van deze investering zal zijn.

De rente is allesbepalend.

Lage rentes leiden dus tot meer investeringen in kapitaalintensieve, langdurige projecten. En hoe lager de rente, hoe groter die tendens is.

Ondernemers, bedrijven en investeerders worden misleid. De kunstmatig lage rentes geven investeringen een aura van winstgevendheid terwijl dit slechts een tijdelijke illusie is die wordt gevoed door de ECB. In andere woorden, we moeten ons voorbereiden op een economische ramp.

Het mag bovendien niemand verrassen dat de aandelenmarkt zwaar overgewaardeerd is. Bedrijfswaarderingen reiken tot aan de hemel. Lage rentes wekken de indruk van winstgevendheid; toekomstige geldstromen zijn meer waard dan in het geval een hogere rente.

Een illusie

Maar deze lage rente is een illusie. Rentes komen tot stand, zonder interventie, omdat mensen verschillende subjectieve tijdsvoorkeuren hebben. Sommigen hebben een grotere vraag naar tegenwoordige goederen dan anderen. Die tijdsvoorkeuren veranderen niet. Terwijl de rente normaal gesproken ondernemers, bedrijven en kapitalisten informeert op welke termijn zij moeten investeren, worden zij nu misleid door het absurde monetair beleid van centrale banken.

Deze investeringen zullen echter niet goed afgelopen. Zij zijn gebaseerd op projecties betreft toekomstige vraag die slechts gebaseerd zijn op de financiële rentesluier van de ECB. Deze investeringen zullen enkel uitmonden in faillissementen en liquidaties.

Helaas staan deze investeringen op de boeken van financiële intermediairs. De ECB plant de zaden van de toekomstige destructie van haar eigen bankwezen.

De absurdheid van pogingen om de lage rentes op een andere manier te verklaren

Omdat sommige economen geen kaas hebben gegeten van kapitaaltheorie, proberen ze hun falende modellen te verdedigen door naar de meest absurde verklaringen voor de lage rentes te grijpen. De meeste verklaringen zijn gebaseerd op een zogenaamd “spaaroverschot”. Zo heeft oud-CPB-directeur Coen Teulings het over “de pil” en de afgenomen bevolkingsgroei, terwijl we aan de andere zijde de babyboomgeneratie hebben die ontstond na een geboortegolf na de Tweede Wereldoorlog. Daardoor hebben we een "overschot" aan spaargeld.

En de kapitaalmarkt, zo legt Coen Teulings uit, is immers een markt zoals ieder andere markt waar vraag en aanbod samenkomen.

Dat het overgrote deel van dat “aanbod” voortkomt uit de ongelimiteerde portemonnee van de centrale bank, en juist niet uit een vermeend spaaroverschot, laat Teulings gemakshalve buiten beschouwing.

Ondertussen bezit de centrale bank 50 keer meer dan het grootste hedgefonds ter wereld. En terwijl het spaargeld in Nederland tussen 2006 en 2016 met “slechts” 80 miljard euro toenam, pompt de Europese Centrale Bank (ECB) in louter een maand tijd met enkel het QE-opkoopprogramma hetzelfde bedrag in de kapitaalmarkt. Tot zo ver “vraag en aanbod”.

Maar “de rentestand daalt al sinds de jaren tachtig”. Dat kan nooit het louter het gevolg zijn van het ECB-beleid van de afgelopen vijf jaar, aldus Teulings.

Dat is een hoop veronderstellingen in één zin. In de jaren zeventig klom de rente naar enorme hoogtes. In 1980 bereikte de Nederlandse 10-jaarse staatslening een rente van 15%. Een historisch abnormale hoogte en om goede reden: de inflatie liep de spuigaten uit. In 2000, decennia nadat de inflatie reeds was bedaard, bedroeg de 10-jaarse staatsrente in de eurozone ongeveer 5%. Een historisch normale hoogte.

Dus ja, de rente daalde vanaf 1980 tot 2000, maar dat was slechts een normalisering van de nominale rente na een turbulente periode met hoge inflatie. Echter, wat daarna gebeurde heeft alles met centrale banken te maken.

De rente werd al voor de milleniumwisseling verlaagd vanwege de angst voor Y2K. Daarna werd de rente verder naar een historische dieptepunt gemanipuleerd als reactie op de 2001-recessie (en het knappen van de dotcomzeepbel) en de terrorristische aanslagen in New York. Het gevolg was de grootste recessie sinds de Grote Depressie eind 2007, met meer van hetzelfde: ditmaal werden rentes zelfs verlaagd tot een nulpunt.

De verklaring van Coen Teulings is onzinnig, absurd en ik hoop niet gemeend.

Laat u zich niet voor de gek houden. Er is maar één schuldige en dat is de centrale bank.

Wat er te gebeuren staat

De reden dat rentes laag zijn is simpel: de interventie van de centrale bank. Dit speelt zich af op twee niveau´s:

• Indirect: het bankwezen neemt grotere renterisico´s omdat het alle liquiditeit die het nodig heeft praktisch gratis bij de centrale bank kan krijgen (in economentaal: het bankwezen is op grotere schaal bezig aan “maturity mismatching”, oftewel banken financieren zich aan de passivakant met een steeds kortere loopduur maar investeringen aan de activakant in investeringen met een steeds langere loopduur). Hierdoor daalt de langjarige rente.
• Direct: de centrale bank koopt steeds meer activa en bovendien activa met een steeds langere loopduur. Hierdoor dalen rentes, maar met name de langjarige rente.

Juist die langjarige rente, die momenteel het meest gemanipuleerd wordt, is doorslaggevend in de investeringsbeslissingen van ondernemers, bedrijven en kapitalisten.

Wat we nu zien is echter ongekend.

Sinds de crisis van 2008, kennen de activa van kleine banken een steeds langere looptijd. Zo was in 2007 slechts 16% van hun activa belegd in investeringen met een looptijd langer dan 5 jaar, nu is dat 31%. Belangrijker, sinds de crisis van 2008, zijn grootbanken zich steeds meer gaan financieren met kortlopend krediet (uw deposito bij de bank is een voorbeeld van een dergelijke kortlopend krediet; u kunt uw deposito immers “direct” opeisen). Waar in 2001 33% van de passiva gefinancierd werd met een looptijd korter dan 3 maanden, was dit in 2007 44% maar vandaag de dag meer dan 55%.

In andere woorden, nog nooit was er zoveel “maturity mismatching” in het systeem. En dat terwijl looptijdverschillen in het bankwezen een hoofdoorzaak van recessies zijn (en zo ook van de recessie in 2008).

Nog nooit waren looptijdverschillen zó extreem. Nog nooit namen banken zoveel renterisico als vandaag.

En omdat we weten dat kunstmatig lage rentes ondernemers, bedrijven en kapitalisten misleiden tot het doen van de verkeerde investeringen (namelijk, investeringen in kapitaalintensievere projecten met een langere looptijd), weten we ook dat de bankencrisis die ons te wachten staat van ongekende proporties zal zijn. Het feit dat de lage rente de verkeerde investeringen aanspoort, terwijl banken nog nooit zoveel renterisico namen, is een gegarandeerd recept voor ellende.

De gevolgen zullen hartverscheurend zijn. Het ECB-beleid leidt ons naar de complete vernietiging van onze economie. Het feit dat spaarders weinig rendement behalen is in dat perspectief slechts een klein bijkomend nadeel.