Afgelopen jaar stond uiteraard in het teken van olie, het zwarte goud. Voor benzinegebruikers een prima jaar, voor oliebeleggers een stuk minder. De olieprijs stortte namelijk in tot onder het laagste niveau dat het in 2008 bereikte. Deze week noteerde de olieprijs zelfs minder dan $30 per vat. Eerder stond de olieprijs nog boven de $100 per vat. Olie sloot 2015 af met een verlies van 30%, en Brent-olie daalde zelfs met 35%.

De pers zult u voornamelijk horen over een vermeend "overaanbod". Daar zit een kern van waarheid in. Er wordt momenteel meer geproduceerd dan geconsumeerd. Het oliekartel OPEC, de VS en Rusland brengen onverminderd vaten olie op de markt. De oliewinning is toegenomen.

Want wat ook klopt, is dat de olievraag tegelijkertijd nog toeneemt. Maar dat is niet wat telt. Wat tellen, zijn de verwachtingen van beleggers over de toekomstige olievraag. En die verwachtingen zijn zeer pessimistisch. En de reden is duidelijk: de verwachting, die wij al eerder hadden, dat de groei van de wereldeconomie teleurstelt, begint gemeengoed te worden.

Veel cijfers die we het afgelopen jaar hebben behandeld, wijzen op een groeivertraging. De bedrijfswinsten in zowel de VS als in China nemen voor het eerst sinds jaren af, de bbp-graadmeter van de Federal Reserve van Atlanta stort in tot een nulgroei, de hoeveelheden goederen die vervoerd worden over de zee en over spoor zitten op recessieniveau, en rentes blijven maar dalen in de VS (ondanks dat iedere econoom al twee jaar roept dat de rente in de VS zou gaan stijgen!).

Economische zwakte dus. En omdat speculanten vooruitkijken, wordt deze zwakte ingeprijsd in olie. Het resultaat: een olieprijs die zelfs dik onder het dieptepunt van 2008 zit.

Maar zelfs dat is niet het hele verhaal.

De speelruimte in de olieproductie is miniem: later dit jaar mogelijk een uitbraak

Olie is namelijk één van de mooiste buitenkansen die een belegger zich maar kan voorstellen. Olie is een enorme kans.

We moeten ons namelijk de volgende vraag stellen: als er ineens meer productie nodig is, zijn olieproducenten dan in staat om op korte termijn hun productiecapaciteit uit te breiden? Als het antwoord 'ja' is, dan moeten we onze handen niet branden aan olie. Als het antwoord 'nee' luidt, dan kan olie wel eens zeer interessant zijn.

De wereldwijde olievraag is 96 miljoen vaten per dag, een hoogtepunt. De potentiële capaciteit van olieproducenten om meer olie in de markt te zetten, was echter nog nooit zo klein, ongeveer 1,5 miljoen vaten per dag (iets meer dan 1,5% van de olievraag).

Het huidige overaanbod is ongeveer 600.000 tot 700.000 vaten. De Amerikaanse productie heeft vijf jaar op rij ieder jaar een miljoen vaten per dag aan productie toegevoegd. De Amerikaanse producenten schalieolie zijn de marginale producenten in de oliemarkt. En in plaats van dat ze een miljoen vaten per dag extra zullen produceren, zullen ze in 2016 waarschijnlijk een miljoen vaten minder produceren.

Kortom, we zullen later dit jaar ineens van een overschot naar een tekort gaan. En de wereld is niet klaar voor een olietekort. De olieprijs kan net zo hard stijgen als dat deze gedaald is. 2016 wordt een zeer volatiel jaar voor de olieprijs. Maar dat betekent wel dat we nu moeten instappen, nu onze beleggingsportefeuille hierop moeten aanpassen, nu moeten handelen en nu vermogen moeten alloceren voor de komende drie tot vijf jaar. Alleen dan kunnen we de vruchten plukken van onze observatie. Een observatie die de pers en veel beleggers momenteel niet maken. Als u in het eerste kwartaal geen knopen doorhakt, kan het zijn dat u te laat bent.

De balans in de oliemarkt is delicaat, zeer delicaat. Een recept voor een volatiel jaar.

Beleggen in olie is makkelijker gezegd dan gedaan

Sommige beleggers maken echter een dodelijke fout. Zij kopen een olie-ETF (bijvoorbeeld het United States Oil Fund, USO), in de veronderstelling dat deze de olieprijs volgt (een ETF wordt in de volksmond ook een 'tracker' genoemd). Niets is minder waar.

De reden hiervoor is simpel: deze fondsen kopen geen olie die ze opslaan, maar futures (termijncontracten). Probleem: oliefutures zitten in 'contango'. Dat betekent dat kortlopende termijncontracten fiks goedkoper zijn dan langlopende termijncontracten. Onthoud dat een termijncontract een belofte voor de toekomstige levering van olie is, tegen een vooraf afgesproken prijs.

Het dichtstbijzijndste oliecontract staat onder de $30 per vat. Deze wordt ook aangehaald als 'de olieprijs' in dagbladen. De eerdergenoemde ETF's kopen doorgaans dit contract, om deze vervolgens door te rollen naar de volgende maand. Echter, omdat de langlopende termijncontracten momenteel duurder zijn, maakt het fonds bij het 'doorrollen' ieder maand een verlies. Gevolg? U bent als koper van een olie-ETF de grote verliezer: naast de beheerfee (vaak 1%), maakt het fonds elke maand verlies op zijn posities, in een hopeloze poging de olieprijs na te bootsen.

Deze ETF's zullen nooit de olieprijs goed volgen. Wees gewaarschuwd.

De andere mogelijkheden zijn ook niet zaligmakend: oliebedrijven kopen (is een Shell echt goedkoop? ik heb mijn twijfels) lijkt onverstandig, op een aantal individuele aandelen na. En fysiek olie kopen en opslaan, behoort niet tot de mogelijkheden. Sterker nog, Bloomberg-journalist Tracy Alloway ondervond hoe lastig dat kan zijn (zie ook That Time I Tried to Buy an Actual Barrel of Crude Oil). Ook geen optie dus.

Wat is het alternatief?

Goud kopen als alternatief voor olie kopen

Het goede nieuws is dat fysiek goud kopen en opslaan vrij makkelijk is, en zelfs voordelig in vergelijking met iedere andere fysieke belegging. En de olieprijs en goudprijs hebben een intieme band.

Nu is die band iets opgerekt de afgelopen weken, vanwege de hard dalende olieprijs. Dat terwijl de goudprijs weer wat opleefde (en de $1.100-grens doorbrak). De goud/olieratio is momenteel 36, en die is nog nooit zo hoog geweest. Daarom moet er goed gekeken worden naar wat er op korte termijn met beide prijzen gaat gebeuren.

Het zit er dik in dat de goudprijs in het eerste en tweede kwartaal nog onder druk staat, en verder daalt.

Maar ook de euro zal onder druk blijven staan.

Dat betekent dat goud, geprijsd in euro's, onverminderd interessant is. Mocht u dus gebruik willen maken van de kans in olie die ik eerder beschreef, dan is het devies voor particuliere beleggers, die niet per se de grootste expertise in olie hebben, om hiervoor in de plaats goud te kopen.

De Federal Reserve en de almacht van centrale banken

Ook was 2015 het jaar waarin de Federal Reserve eindelijk de rente verhoogde. Dat bleef niet onopgemerkt. De rentes op junk bonds nam rap toe. Zo gingen de fondsen Third Avenue en Stone Lion Capital over de kop. Herinneringen werden opgehaald; soortgelijke gebeurtenissen waren voorgevallen in 2008, toen BNP Paribas en Bear Stearns problemen hadden met een stortvloed aan redempties door beleggers.

Maar dit is niet het einde van het bloedbad in junk bonds. Deze groep risicovolle bedrijfsobligaties zullen nog veel verder dalen.

Het afgelopen jaar heeft de markt aan de lippen van de Fed gehangen. Maar de macht van de Federal Reserve is eigenlijk heel beperkt. En dat zal het komende jaar — en de komende jaren — steeds meer gaan blijken.

Hoe ironisch is het dat de Fed-voorzitter Janet Yellen klaagt over economische ongelijkheid, terwijl het uitgerekend haar beleid is dat de verschillen doet toenemen. Grote beleggers en bedrijven — met gemakkelijk toegang tot goedkoop krediet — hebben jarenlang geprofiteerd van het beleid van Janet Yellen en kompanen.

Aandelenbeurs consolideert

Het is overduidelijk dat we ons aan het einde van een aandelenzeepbel bevinden. Sterker nog, het zit er dik in dat aandelenmarkten mei vorig jaar hebben gepiekt. In augustus stortte de beurs tijdelijk in, om vervolgens weer terug te krabbelen. De Amerikaanse S&P 500 index heeft echter geen nieuwe pieken kunnen maken. Na de kleine correctie in augustus blijven nieuwe records uit. Sterker nog, beurzen zijn wereldwijd ingestort. De Dow Jones verloor duizenden punten.

De AEX staat momenteel rond de 400 punten, en is alweer flink gedaald vanaf het hoogste punt. Beleggers die zo slim waren om in 2015 geld naar de beurs te brengen, kijken inmiddels tegen een stevig verlies aan. In april vorig jaar stond de AEX namelijk nog op 500 punten. Kortom, beleggers die op het hoogste punt het verstandig vonden om aandelen te kopen, kijken nu tegen een verlies van 20% aan.

Is deze daling een 'koopkans'? Dat is immers wat veel beleggers zeggen. 'Buy the dips', zeggen de Amerikanen. Maar dat is zeker niet het geval. Aandelenkoersen staan nog steeds erg hoog. Sommige bedrijven zijn gewaardeerd op perfectie, en we leven in een wereld die niet perfect is. Niemand moet raar opkijken als de AEX weer onder de 300 punten duikt: wellicht dit jaar, wellicht later.

Ik sprak overigens vorig jaar een belegger die beleggen in goud al snel wegwuifde. Zijn woorden: "Beleggers zijn dom". Hij zei: "Het was voor iedereen duidelijk dat met QE de Amerikaanse beurs zou stijgen. Nu zijn de rollen omgedraaid, doet de ECB aan QE, en zullen Europese beurzen gaan stijgen". Ik waarschuwde al dat dat te makkelijk gedacht was. Honderd punten later (en lager), blijkt inderdaad dat beleggen niet zo simpel is als sommigen hopen. Mijn advies: "Wees nooit te lichtzinnig".

Beleggen is niet makkelijk. Zeker nu niet, nu centrale banken markten in een houdgreep hebben. "Beleggen, wanneer het makkelijk lijkt, is het aller moeilijkst", zei fondsbeheerder Seth Klarman recent, en dat is waarheid als een koe. Wanneer iedereen die flink in aandelen heeft geïnvesteerd het zo voor de wind gaat, is de verleiding lastig te weerstaan om ook in te stappen. Een aandelenmarkt die stug doorstijgt ondanks zorgelijke fundamentele factoren — China, Japan, Europa en de VS, zijn de gevaarlijkste omstandigheden voor een belegger. Miljardenwaarderingen in een groeiende 'unicorn'-club ten spijt.

Slimme beleggers mijden de Nederlandse (Europese) en Amerikaanse aandelenbeurzen voorlopig, en zeker 'fantasy-aandelen' als Amazon, Netflix en Tesla.

Ondanks dat we op korte termijn verwachten dat de goudprijs kan dalen, net als de euro, zijn we zeer optimistisch over de vooruitzichten voor goud op de middellange termijn. Het ongebruikelijke niveau van speculatieve activiteit op aandelenbeurzen is iets wat, net als in 2008 en 2001, vroegtijdig ten einde zal komen. Met goud geloven wij dat beleggers goed voorbereid zijn op een ommekeer op de financiële markten. Gezien de zwakheid van de euro, is het aan te bevelen een aankoop van goud niet te lang uit te stellen. De komende twee kwartalen zijn waarschijnlijk zeer goede momenten om vermogen in goud te stoppen, om de komende jaren mooie rendementen te behalen.

We zijn u dankbaar voor uw vertrouwen in ons en kijken uit naar een reeks succesvolle jaren voor goud in 2016 en verder.