‘Het kan wel, in Zweden is de kinderopvang gratis’ lees ik echter vaak als commentaar op Twitter. Het Scandinavische land zou hét bewijs zijn dat kinderopvang gratis wel kan. In mijn ogen is Zweden juist hét bewijs dat het echt níet kan!

Mijn echtgenote komt uit Zweden, wat betekent dat we er regelmatig naartoe gaan. Als we met de auto gaan, dan is het een vaste gewoonte te stoppen zodra we de brug tussen Kopenhagen en Mälmö over zijn: even tanken, zowel wat de auto betreft als de innerlijke mens, de warme kanelbulle zijn overheerlijk. Wie diesel tankt, zou alleen in Hong Kong meer per liter betalen dan in Zweden. LPG schijnt zelfs nergens in de wereld zo duur als in het Scandinavische land. Benzine is doorgaans goedkoper dan in Nederland maar elk jaar neemt het aantal benzineauto’s op de Zweedse wegen af.

Eenmaal aangekomen in Gothenburg worden we verwelkomd door de camera’s boven de toegangswegen: ik weet dat enkele weken later op de deurmat in Nederland de rekening zal neerploffen, men heeft daar een van tijdstip afhankelijk variabel verkeerstarief als je de stad in komt rijden. Voor de locals in die belasting niet inbegrepen in andere belastingen die ze betalen. Ofwel: dokken maar.

Eenmaal bij mijn schoonmoeder aangekomen, is het betaald parkeren op straat. Dat de wijk waar ze woont niet verder kon liggen van het centrum, maakt niets uit. En betaald parkeren geld 24 uur per dag! Ik maakte er ooit maar het beste van toen we eens in de winter met de auto er waren. Elke dag zette ik mijn parkeerkaartje op een andere plek achter de voorruit. Het gezoek ernaar van de overigens superijverige parkeerwachten leverde mij zo regelmatig een sneeuw- en ijsvrije voorruit op.

Als we naar de supermarkt gaan, krijgen we elke keer weer een schok te verduren. Ook na 10 jaar wennen die hoge prijzen in Zweden simpelweg niet. Ik kan me nog herinneren dat ik er in 2007 eens was in de ICA, een supermarktketen toen nog in handen van de Albert Heijn. Precies hetzelfde toetje dat ik in Nederland regelmatig kocht, kostte daar het dubbele! Uit gaan eten is een peperdure aangelegenheid die je van je stoel doet donderen als je een lekker diner afsluit met een glas wijn.

Een belangrijke reden waarom je in Zweden voor 100 euro vaak misschien net een boodschappenmandje vult waar je in Nederland een boodschappenkar lekker vol kunt gooien, is dat de btw daar 25 procent bedraagt met het lage tarief van 12 procent. Het toptarief voor inkomstenbelasting in Zweden bedraagt ruim 57 procent én geldt al vanaf een inkomensniveau waar veel Zweden in vallen. De totale belastingdruk in Zweden is veruit het hoogst van alle OESO-landen, zeg maar de ontwikkelde landen in de wereld.

En dan de zorg. Die is ‘gratis’ in de zin dat er geen aparte zorgverzekeringspremie bestaat, zoals bij ons. Je krijgt bovendien minder dan in Nederland op dat gebied. De efficiëncy is ondermaats. Ik zal nooit vergeten toen wij er in 2011 waren en mijn zoontje hoge koorts kreeg. In heel Gothenburg, bijna 600.000 inwoners, is na 17:00 één huisartsenpost geopend. Wij kwamen daar iets na 17:00 aan. Aan de balie vroeg de aanwezige zuster ons hoe lang we erover doen vanuit Nederland. Toen mijn vrouw antwoordde 12 á 13 uur, kregen we een zetpil voor mijn zoontje vergezeld met woorden dat als we nu vertrekken richting huis, we waarschijnlijk eerder bij de eigen huisarts zouden zijn dan dat we daar aan de beurt zouden komen! Ik dacht dat ze een grapje maakte maar ze was bloedserieus. Mijn schoonmoeder en de tante van mijn vrouw hebben heel vaak 12 uur in de wachtkamer van het ziekenhuis doorgebracht en waren blij dat het zo kort duurde voordat ze aan de beurt waren. Zij moesten enkele dagen later overigens vaak weer naar huis huisarts omdat ze allerlei ziektes opliepen terwijl ze al die uren met tientallen andere zieken in de wachtkamer zaten te wachten.

Niets is gratis of, zoals economen zeggen, there is no free lunch. Het enige verschil tussen de kosten van bijvoorbeeld kinderopvang in Zweden en Nederland is dat je in Nederland ziet wat je betaalt waar dat in Zweden aan het zicht onttrokken is door de vele belastingen en heffingen.

Helaas is dit principe van allerlei zaken die de overheid gratis zou kunnen leveren, de communis opinio geworden in de politiek. Dat is duidelijk te zien bijvoorbeeld aan de toenemende populariteit van wat moderne monetaire theorie wordt genoemd, wat in het kort erop neerkomt dat de overheid onbeperkt geld kan drukken om allerlei dingen te bekostigen. De rekening is er echter wel degelijk en krijgt door onbeperkt gelddrukken alleen een andere gedaante, bijvoorbeeld stijgende inflatie in de toekomst. Dat MMT-beleid wordt al langzaam aan uitgevoerd en ik vrees dat dat steeds duidelijker het geval zal zijn de komende jaren.

Een econoom die zijn populariteit onder politici wil verhogen, schrijft tegenwoordig een boek waarin MMT bewierookt wordt om zo wetenschappelijk alibi te geven aan de politiek met het beleid die kant op te gaan. Een econoom die zijn populariteit onder de gewone man die opdraait voor dat soort voodoo (monetair)economisch beleid, schrijft andere boeken. Ik probeer met mijn nieuwe boek (zie www.1971.nu met binnenkort een exclusieve sneak preview en meer! bij de tweede groep te behoren.