Onlangs heb ik hier, uitgebreid, omschreven waarom ik vrees dat de Fed de officiële rente niet op tijd zal beginnen te verhogen en wanneer de bank ermee start, dat het vervolgens in een te langzaam tempo zal gebeuren om op middellange termijn de inflatie op circa 2 procent te houden.

Donderdagavond Nederlandse tijd besloot de Fed dus de officiële rente niet  te verhogen. Dat ‘niet op tijd’ beginnen is nu gewoon een feit.

Feit? Jazeker! In december 2012 (!) deed de Fed iets opmerkelijks. De bank gaf namelijk vrij precies aan wanneer ze de rente zal verhogen. Dat zou gaan gebeuren op het moment dat de werkloosheid in de Verenigde Staten onder 6,5 procent zou zakken. In december stond de werkloosheid op ongeveer 8 procent. De leden van het rentecomité van de Fed zagen op dat moment de Amerikaanse werkloosheid pas eind 2015 onder 6,5 procent zakken, dus de Fed dacht voor zichzelf voorlopig alle ruimte gecreëerd te hebben om de rente op 0 procent te houden.

Wat er echter vervolgens gebeurde, was iets totaal anders. De werkloosheid in de VS begon rap te zakken en dook in april 2014 eronder, naar 6,2 procent. Sindsdien bleef de werkloosheid maar dalen. Vorige maand kwam de teller op 5,1 procent uit. En toch is de Fed-rente nog steeds even hoog als in december 2012.

Zoals bekend is inflatie ook zeer belangrijk voor de Fed. De ontwikkelingen op dat gebied bepalen het rentebeleid ook behoorlijk. In december 2012 bedroeg de Amerikaanse inflatie 1,7 procent. Daarna daalde die licht (nooit onder 1 procent echter, volgens de PCE-prijsindex, de favoriete maatstaf van de Fed) om in het tweede kwartaal van 2014 weer op 1,7 uit te komen.

De doelstelling van de Fed is inflatie van circa 2 procent per jaar. Met andere woorden, in het voorjaar van 2014 was aan alle voorwaarden voldaan – eigen voorwaarden van de Fed overigens – voor de Fed om de rente te verhogen. De werkloosheid was onder de door de Fed zelf gegeven grens van 6,5 procent gezakt en de inflatie was bijna op het gewenste niveau:  van deflatiegevaar was  in ieder geval geen sprake. De Fed hield de rente op 0 procent.

Het is waar dat de inflatie sinds het voorjaar van 2014 fors is gedaald, maar dat heeft één overduidelijke en per definitie tijdelijke reden: de spectaculaire val van de olieprijs.

Waarom is dat per definitie een tijdelijk fenomeen?

Ik bedoel daarmee niet dat de olieprijs weer fors zal gaan stijgen. Waar ik op doel is op het feit dat voor de berekening van de inflatie cruciaal is wat de verandering van de olieprijs zal zijn. Dus als de prijs van een vat olie de komende maanden gewoon gelijk blijft, zal de neerwaartse druk op de inflatie uit de inflatiecijfers verdwijnen. Immers, voor de berekening van de inflatie is niet zozeer het niveau van belang, maar de verandering ten opzichte van 12 maanden eerder. Om de inflatie te blijven drukken zou de olieprijs de komende maanden verder moeten zakken, richting 20 dollar en nog lager. Dus dat effect komt dat weg te vallen, iets wat de Fed overigens weet en zegt. Toch blijft de officiële rente op 0 procent.

En over het tempo na de eerste renteverhoging kan ik simpelweg verwijzen naar de laatste alinea van het persbericht van de Fed van donderdag. Daar lezen we: "When the Committee decides to begin to remove policy accommodation, it will take a balanced approach consistent with its longer-run goals of maximum employment and inflation of 2 percent. The Committee currently anticipates that, even after employment and inflation are near mandate-consistent levels, economic conditions may, for some time, warrant keeping the target federal funds rate below levels the Committee views as normal in the longer run." Ofwel: wanneer de Fed met renteverhogingen besluit te beginnen, zal de bank daar heel voorzichtig mee zijn en verwacht ze dat de rente, ook nadat alle doelen (inflatie en werkgelegenheid) gehaald zijn, de rente een tijdlang lager dan wat je zou verwachten zal moeten blijven.

Donderdagavond was Fed-baas Janet Yellen heel duidelijk toen ze zei dat '2 procent geen plafond is wat inflatie betreft'. Kortom: de rente gaat straks te langzaam omhoog, óók als de inflatie bóven de eerder genoemde 2 procent uitkomt en daar blijft. Geen wonder dat de goudprijs na het Fed-besluit omhoog spoot.

Zoals eerder opgemerkt: als de Fed de rente zeer laag houdt terwijl de economie in een recessie zit of nauwelijks groeit en de prijzen eerder lijken te gaan dalen dan stijgen, dan is het niet vreemd dat bijna geen enkele belegger zich zorgen maakt over inflatie op middellange termijn. Het wordt heel anders als de Fed de rente structureel te laag zegt te houden ook wanneer inflatie, werkloosheid en economische groei normaliseren. En dát is precies wat de Fed zegt (Yellen zei letterlijk dat volgens de centrale bank de Amerikaanse economie het prima doet en de Fed-bestuurders onder de indruk zijn!).

Wanneer de inflatie op middellange termijn aanmerkelijk hoger komt te liggen, zal niemand kunnen zeggen ‘Wir haben es nicht gewusst’.