De ECB besloot de officiële rente op 0,05 procent te houden en per maand 60 miljard euro te blijven drukken om de financiële markten te overspoelen met geld. De reden is om zo de economische groei en inflatie aan te jagen. Om dezelfde reden besloten de Britse centrale bank en de Fed de officiële rentes in Groot-Brittannië respectievelijk de Verenigde Staten onveranderd te houden op 0,5 c.q. 0 procent.

Is dat opmerkelijk, vraagt u zich misschien nu af? Nee, dat is zeker niet opmerkelijk. Maar iets anders wel. Tijdens de persconferentie na afloop van zijn vergadering las de ECB-President Mario Draghi een persverklaring voor waarin onder meer stond dat ‘de beschikbare informatie op aanhoudend, zij het iets zwakker, economisch herstel wijst.’ Hoewel de voorspellingen voor economische groei voor dit jaar en 2016 en 2017 licht omlaag zijn bijgesteld, gaat de ECB er nog steeds van uit dat de economie van de eurozone dit jaar met 1,4 procent zal aandikken om vervolgens in 2016 en 2017 verder aan te komen, met 1,7 respectievelijk 1,8 procent.

De Fed repte erover dat ‘de informatie die het rentecomité gekregen heeft sinds zijn vergadering in juli erop wijst dat het economisch herstel aanhoudt’. De voorzitter van de Fed, Janet Yellen, zei zelfs dat het rentecomité van de Fed ‘onder de indruk’ is van het economisch herstel in de VS. Ook is volgens de centrale bank ‘het risico voor de ontwikkeling van de economische groei gestegen noch gedaald’, met andere woorden, ondanks de groeivertraging in China lijkt de Amerikaanse economie gewoon door te blijven groeien. En in Londen meldden de Britse monetaire ridders dat ‘de binnenlandse vraag het komend jaar voldoende sterk zal zijn, ondanks de bezuinigingen en magere economische groei in de wereld’. Hoewel de groeivertraging in China nadelig kan uitpakken voor de Britse economie, zal de sterke binnenlandse vraag een groot deel ervan neutraliseren, meent de Grand Old Lady tussen de centrale banken, de Bank of England.

Waarom is dit alles opmerkelijk? Het bovenstaande betekent dat zowel de Amerikaanse als de Britse economie en ook die van de eurozone op een veilige afstand van het recessiegebied te vinden zijn.

De laatste keer toen dat het geval was, vonden we de officiële rentes van de centrale banken van die landen / muntunie ver boven 0, 0,05 en 0,5 procent, de niveaus waarop ze nu al jaren te vinden en zijn en waar ze dus, getuige de besluiten eerder deze maand, voorlopig ook zullen blijven. Sterker, de hoofdeconoom van de Britse centrale bank merkte op dat een renteverlaging wel eens nodig kan zijn, binnen het rentecomité van de Fed is er op zijn minst één iemand die pleit voor een negatieve officiële rente en de ECB gaf ook heel duidelijk aan klaar te staan om méér dan 60 miljard euro per maand bij te drukken mocht dat nodig zijn.

De combinatie van de stand van zaken in de Britse, Amerikaanse en eurozone economie en de hoogte van de rentes van de centrale banken daar en de vooruitzichten voor zowel de groei (aanhoudend, robuust) als het monetair beleid (blijvend ruim, misschien wel nog ruimer), is niet logisch.

Áls het écht zo is dat de economische groei in alle drie redelijk hoog is en zal blijven, ondanks tegenwinden zoals de groeivertraging in China en andere opkomende markten, dan dringt de vraag zich op waarom de centrale banken zich in allerlei bochten wringen om de rentes op zo goed als 0 procent te houden en geld te blijven drukken. De Fed refereerde aan ‘onzekerheden in het buitenland’ als een belangrijke reden om de officiële rente op 0 procent te houden. Maar onzekerheid is er altijd in de economie, dus als we die redenering doortrekken, dan kan de Fed net zo goed de deuren sluiten en de rente voor eeuwig op 0 procent houden.

Waarom durven de centrale banken in de drie genoemde economieën hun rentes niet van de noodniveaus van circa 0 procent te halen, gezien de economische ontwikkeling en de verwachtingen van de centrale banken erover?

Daar zijn meerdere antwoorden op mogelijk, en alle drie zijn een reden om je grote zorgen te maken. In de eerste plaats kan het feit dat ze de rentes niet durven te verhogen impliceren dat de huidige economische groei kunstmatig is. De patiënt loopt wel zeg maar alleen dankzij krukken; zonder krukken valt hij onmiddellijk op de grond.

De tweede mogelijke verklaring ligt in het verlengde van de eerste en luidt dat de economische situatie onder de oppervlakte veel erger is dan de officiële cijfers en de optimistische, geruststellende verhalen van de centrale banken laten zien. Dat zou een legitieme reden zijn om het monetair beleid ongewijzigd te houden maar zou dus ook betekenen dat ons een sprookje over de huidige toestand van onze economieën wordt verteld.

De derde mogelijke verklaring is dat de centrale banken met hun machtige monetaire beleid de beurzen blijven steunen omdat ze als de dood ervoor zijn dat de koersen gaan zakken. Maar áls dat het geval is, dan betekent dat dat ze niet het algemeen belang dienen, wat ze horen te doen, maar dat van de financiële sector.

Welke van de drie verklaringen het ook is, alle drie zijn een reden voor zorg. In het eerste geval is de conclusie dat alles wat de centrale banken sinds 2008 hebben ondernomen – en dat is nogal wat – niets helpt. Dat ze er vervolgens mee doorgaan en meer van hetzelfde doen, doet me denken aan Albert Einsteins beroemde definitie van krankzinnigheid. Hij definieerde die als ‘dezelfde dingen blijven doen en dan betere resultaten verwachten dan voorheen’.  In het tweede geval wordt ons een rad voor ogen gedraaid en als de derde verklaring de juiste is, dan doen de centrale banken niet wat ze moeten doen.

Wat de Fed en de andere centrale banken vorige maand deden is het beste te vergelijken met een ziekenhuis dat een patiënt na een ernstig ongeluk opgenomen heeft op ‘intensive care’ en die patiënt na enige tijd gezond verklaart maar hem niet ontslaat uit het ziekenhuis en aan het infuus en allerlei apparaten blijft houden. Voor de familieleden schreeuwt dat niet bepaald dat de patiënt buiten levensgevaar is.