Om de problemen in China te kunnen analyseren, dienen we eerst een aantal belangrijke concepten te kennen.

Ten eerste is er het concept van “schaduwbankieren”. We hebben een normaal bankwezen, met bankbalansen die onder verregaand toezicht staan. Deze banken verstrekken kredieten. Maar zij zijn niet de enige. Andere intermediairs verstrekken eveneens krediet, en soms is het zelfs zo dat fabrikanten (denk aan de auto-industrie) een steeds grotere rol spelen in de kredietverlening. Deze “quasi-banken” worden schaduwbanken of het schaduwbankwezen genoemd.

Ten tweede hebben we in China de aanwas van “Wealth Management Products” (WMPs). Dit zijn vaak door Chinese banken opgezette investeringsvehikel voor particulieren die veel op money market funds lijken, maar dan in veel gevallen met een hefboom. In 2010 betroffen deze WMPs slecht 2% van alle bankbezittingen. In 2016, is het percentage opgelopen tot meer dan 10% van alle bankbezittingen.

Door in deze WMPs te beleggen, die vaak een korte looptijd van minder dan een jaar hebben, omzeilen Chinese particulieren de maximumrente die geldt voor normale bankdeposito´s/bankrekeningen. Sterker nog, de enorme groei die deze WMPs gedurende de afgelopen jaren hebben meegemaakt, is grotendeels te danken aan deze maximumrente. Daarnaast omzeilen banken de restricties die hen zijn opgelegd om geld te lenen aan bedrijven in bepaalde sectoren en delen van de economie. Ze worden beheerd door banken, verkocht door banken, maar verschijnen nergens in de boeken van deze zelfde banken. Kortom, het schaduwbankwezen in China bestaat voor het merendeel uit deze WMPs.

Terwijl deze WMPs relatief nieuw zijn, zijn de gevolgen van deze WMPs niet nieuw. Sterker nog, het is hetzelfde liedjes als altijd: looptijdverschillen tussen activa en passiva (“maturity mismatches”). Jezelf financieren met kortlopende schuld en langlopende leningen aangaan. Niks is veranderd; dit is hetzelfde bancaire (wan)beleid van eeuwen geleden.

De risico´s zijn enorm en dit soort looptijdverschillen eindigen vaker in diepe tranen dan in een “eind goed, al goed”.

De WMPs hebben een looptijd van maximaal een jaar, maar het overgrote deel kent een looptijd van minder drie maanden (ongeveer twee derde van het totaal). Maar de activakant van deze WMPs is geïnvesteerd in leningen met een langere looptijd.

Het punt is dat deze WMPs de middelen zijn geweest waarmee het Chinese bankwezen de looptijdverschillen extremer en extremer heeft kunnen maken. Kortom, China was nog nooit zo illiquide als nu.

Het korte antwoord is: ja.

Het lange antwoord: ieder looptijdverschil leidt onvermijdelijk tot een crisis. Dat komt omdat financiële intermediairs precies dat zijn: intermediairs. Zij scheppen geen krediet (een veelvuldig gemaakte fout), maar transformeren krediet. Hét voorbeeld bij uitstek zijn looptijdverschillen. Een intermediair neemt aan de ene kant kortlopende deposito´s aan, en zet het geld vervolgens uit op de lange termijn (hypotheken, langlopend bedrijfskrediet, etc). Maar dit brengt de plannen van zowel de spaarders (degenen die de intermediairs financieren) als de plannen van ondernemers (degenen aan wie de intermediairs geld uitlenen) in de war. De termijn waarop spaarders wensen te beschikken over hun liquide middelen, om deze bijvoorbeeld uit te geven, sluit niet aan op de termijn waarop bedrijven zich financieren of geldstromen verwachten. Er is een disbalans tussen spaarders en investeerders, veroorzaakt door de financiële intermediairs.

Gegeneraliseerde verliezen zijn het gevolg en dat is ook zo in het geval van China en haar WMP-uitwas. De spaarders verliezen hun geld en de gedane investeringen blijken niet datgene waard te zijn dat men oorspronkelijk dacht.

Dat is een lastigere vraag. In de VS en in Europa kijken we naar een indicator die het “liquidity gap” heet. Deze kijkt naar looptijdverschillen tussen activa en passiva. Het idee is dat wanneer dit gat groter wordt, intermediairs agressievere looptijdverschillen riskeren. Echter is het tegenovergestelde onvermijdelijk. Ze beseffen dat er een liquiditeitscrisis op stapel staat. Plots proberen ze de looptijdverschillen te verminderen, ze proberen weer liquide te worden. Dat is normaal gesproken het signaal dat er een crisis op het punt staat los te barsten.

Echter hebben we deze data in China niet. Deels omdat de data er niet is, deels omdat niemand deze indicator ooit heeft geprobeerd te berekenen.

Vooralsnog is het dus speculeren wanneer het zo ver is.

Kan goud hiervan profiteren? Een Chinese bankencrisis heeft – zo waarschuwt belegger Kyle Bass, die wereldberoemd werd na de huizenzeepbel in de VS te hebben voorspeld – waarschijnlijk tot gevolg dat de Chinese yuan 30% inlevert ten opzichte van de dollar.

Bovendien heeft een crisis in China enorme gevolgen voor het bbp en de groeicijfers in de Verenigde Staten en Europa. In andere woorden, een Chinese bankencrisis heeft waarschijnlijk een recessie in de VS als gevolg, vergelijkbaar met hoe de Azië-crisis Rusland in de jaren ´90 op haar knieën kreeg.

En dat is uiteindelijk goed nieuws voor goud, als (tussen aanhalingstekens) alternatieve valuta. Goud is een van de mogelijke winnaars, maar ook Amerikaanse staatsobligaties (al kan dat minder zijn dan goud wanneer de People´s Bank of China haar dollarbezittingen begint te verkopen om de yuan te beschermen) en de dollar kunnen profiteren. Echter, met de onzekerheid rond de Chinese dollarreserves in dit scenario (worden ze ingezet en zo ja in welke mate?), lijkt goud de grote winnaar te kunnen worden.

Kortom, het schaduwbankwezen in China is enorm gegroeid, met name als gevolg van alle restricties en een renteplafond. Dit heeft looptijdverschillen extremer gemaakt. Een liquiditeitscrisis is daarom onvermijdelijk, maar we hebben geen handvaten om te voorspellen wanneer. Het is aannemelijk dat een dergelijke liquiditeitscrisis gevolgen heeft voor de wereldeconomie: de VS en Europa kunnen als gevolg terug in recessie vallen.